Podlasie położone jest przy wschodniej granicy Polski z Białorusią. Jest to region, w którym spotykają się odmienne kultury i religie. Nizinny krajobraz uzupełniają płynące leniwo rzeki Bug i Biebrza oraz liczne wzgórza. W pejzaż Podlasia na stałe wpisały się dworki, pałace, ruiny zamków i okazałe kościoły.
Uwagę każdego turysty przemierzającego przez Podlasie przyciąga wieś Grabarka. To niezwykłe sanktuarium nazywane jest "Częstochową prawosławia". W pobliżu znajduje się Wzgórze Pokutników, na którym stoi cerkiew oraz jedyny w Polsce klasztor prawosławny dla kobiet. Wokół nich pątnicy od lat ustawiają krzyże wotywne. Legenda głosi, że pierwsze z nich postawili ci, którzy uciekli w to miejsce przed epidemią cholery na początku XVIII wieku.
Niedaleko Grabarki położony jest Niemirów. To niewielka wieś letniskowa, leży przy samej granicy z Białorusią. O atrakcyjności miejscowości świadczy jej malownicze położenie nad samym Bugiem, w otoczeniu pięknych lasów. Niemirów może pochwalić się rynkiem, ufundowanym przez Czartoryskich kościołem i śladami po wczesnośredniowiecznym grodzisku. Aby dostać się na drugą stronę Bugu w tym miejscu trzeba skorzystać z przeprawy promowej.
Poświęćmy kilka chwil Drohiczynowi. Ta, obecnie niewielka miejscowość, w XVI stuleciu przeżywała swoje złote lata. Dzięki dogodnemu położeniu, była przez wieki przedmiotem sporów granicznych. Dziś jest skromnym i pełnym uroku miasteczkiem, a czasy świetności upamiętniają okazałe budowle kościołów i klasztor.
Jadąc w region Podlaski zaglądnijmy do Siedlec, miasta pełnego zabytków. Najciekawsze z nich to klasycystyczny Pałac Ogińskich oraz stojący przy rynku ratusz, nazywany "Jacek".
Na Podlasiu znajduje się jest jeden z największych w Europie kompleksów leśnych. Tereny ogromnej Puszczy Białowieskiej położone są tylko częściowo w Polsce. Duże obszary leśne rozciągają się dalej na wschodzie, na terenach Białorusi. W obu państwach chronione są jako parki narodowe. Są to najczystsze tereny w naszym kraju, a tym samym bardzo popularne miejsce wypoczynku. Z pośród położonych w pobliżu miejscowości wyróżnia się Białowieża – centrum turystyczne regionu. Jest tam cerkiew p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy z unikatowym porcelanowym ikonostasem oraz skansen drewnianego budownictwa ruskiej ludności Podlasia. Uwagę zwraca również miejscowość Hajnówka, z wybudowanym niedawno, niezwykle ciekawym architektonicznie Soborem Świętej Trójcy. Elementem wyróżniającym tę budowlę od innych jest charakterystyczny, falisty dach.
Popularnym i godnym polecenia miejscem wypoczynku jest Zalew Siemianówka. To idealne miejsce do uprawiania sportów wodnych i wędkowania. Wiosną gości tu wiele gatunków ptaków, za którymi podążają w te strony ornitolodzy.
W sercu północnej części Podlasia położony jest Białystok. To historyczne miasto o bogatej przeszłości szczyci się ciekawą urbanistyką i architekturą. Białystok jest miejscem, gdzie od wieków żyli wspólnie ludzie różnych kultur, wyznań i narodowości. Skierujmy nasze kroki w stronę Pałacu Branickich. Ta barokowa rezydencja była przed wiekami ośrodkiem kultury, gościli tu znani władcy, odbywały się przedstawienia teatralne i występy baletu. Dziś rezydencja jest siedzibą Akademii Muzycznej, a szczególną uwagę we wnętrzu zwraca sala balowa. Wokół budowli rozlega się uroczy park, który jest idealnym miejscem na spacery. Aby zobaczyć panoramę miasta trzeba sobie zadać trud i wejść na wieżę modernistycznego kościoła św. Rocha, którego sylwetka przyciąga wzrok każdego już z daleka. Białystok jest niezwykle atrakcyjnie położony: pomiędzy dużym kompleksem leśnym Puszczy Knyszyńskiej na północnym-wschodzie, a malowniczym Narwiańskim Parkiem Narodowym na południowym-zachodzie.
Wędrując szlakami Narwiańskiego Parku Narodowego można podziwiać nietypową rzekę Narew. Tworzy ona na tym odcinku unikatową w skali kraju, skomplikowaną i nieregularną sieć, często się rozdziela i płynie równocześnie wieloma korytami. Bogactwo parku stanowi też różnorodna fauna i flora. Szuwary i rozlewiska są dogodnym miejscem do gniazdowania wielu gatunków ptaków. Jedną z nietypowych trakcji parku jest przejażdżka "pychówką", czyli tradycyjną łodzią płaskodenną, używaną dawniej do przewozu siana z łąk na licznych wyspach i trudnodostępnych terenach. Aby nią kierować należy odpychać się od dna za pomocą długiej tyczki. Niedaleko położony Tykocin to miasto, gdzie w czasach historycznych wielokrotnie przebywali polscy królowie. Do dziś zachowały się ruiny renesansowego zamku Zygmunta Augusta, dawniej jednej z najpotężniejszych fortec. Uwagę zwraca okazała, barokowa synagoga, druga co do wielkości w Polsce oraz malowniczy, trapezowy rynek z renesansową zabudową. W Choroszczy znajduje się dawna, letnia rezydencja Branickich. W tym uroczym, barokowym pałacyku urządzono Muzeum Wnętrz Pałacowych.
Pośrodku Puszczy Knyszyńskiej położna jest Kopna Góra. Przebywając na Podlasiu odwiedźmy tu arboretum, czyli ogród dendrologiczny. Poświęcony jest pamięci miejscowych powstańców z 1863 roku. Szczególnie uroczym miasteczkiem o leczniczym mikroklimacie i bogatych złożach borowin jest Supraśl. Perełką architektury miasta jest prawosławny klasztor męski Zwiastowania NMP. Warto zatrzymać się również w Czarnej Wsi Kościelnej pielęgnującej tradycje garncarskie, kowalskie, tkackie i rzeźbiarskie. Można na własne oczy zobaczyć wyrób tradycyjnych rękodzieł a także nabyć je jako pamiątkę.
Już niemal przy granicy z Białorusią znajdują się Kruszyniany i Bohoniki. W XVII wieku Jan III Sobieski zezwolił na osadnictwo w tym miejscu tatarom, którzy walczyli po stronie Polski w wojnach z Turkami. Do dzisiaj mieszka tu niewielka mniejszość tatarska. W obu miejscowościach znajdują się wciąż czynne meczety oraz mizary, czyli muzułmańskie cmentarze. Do środka meczetu można wejść po uprzednim zdjęciu butów, a wnętrze podzielone jest tradycyjnie na część dla mężczyzn i część dla kobiet. Przebywając w jednym z miejscowych gospodarstw agroturystycznych koniecznie skosztować trzeba chociaż jednej ze smacznych potraw spotykanych dzisiaj tylko w domach tatarskich. Ciekawy zabytek architektury sakralnej znajduje się również w pobliskiej Sokółce - w centrum odnajdziemy malowniczą cerkiew prawosławną.
Podlasie jest niesamowicie różnorodnym kulturowo regionem. Przez wieki, w bliskim sąsiedztwie mieszkali, i nadal mieszkają ludzie różnych narodowości: Polacy, Żydzi, Białorusini, Ukraińcy, Tatarzy, Litwini, Niemcy i Rosjanie. Dzięki temu region ma dziś do zaoferowania turystom liczne pamiątki historii i pomniki kultury. Znużeni zwiedzaniem będą mogli jednak znaleźć chwilę spokoju i trochę samotności pośród jeszcze niezniszczonej przez człowieka przyrody.
Niedaleko Grabarki położony jest Niemirów. To niewielka wieś letniskowa, leży przy samej granicy z Białorusią. O atrakcyjności miejscowości świadczy jej malownicze położenie nad samym Bugiem, w otoczeniu pięknych lasów. Niemirów może pochwalić się rynkiem, ufundowanym przez Czartoryskich kościołem i śladami po wczesnośredniowiecznym grodzisku. Aby dostać się na drugą stronę Bugu w tym miejscu trzeba skorzystać z przeprawy promowej.
Na Podlasiu znajduje się jest jeden z największych w Europie kompleksów leśnych. Tereny ogromnej Puszczy Białowieskiej położone są tylko częściowo w Polsce. Duże obszary leśne rozciągają się dalej na wschodzie, na terenach Białorusi. W obu państwach chronione są jako parki narodowe. Są to najczystsze tereny w naszym kraju, a tym samym bardzo popularne miejsce wypoczynku. Z pośród położonych w pobliżu miejscowości wyróżnia się Białowieża – centrum turystyczne regionu. Jest tam cerkiew p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy z unikatowym porcelanowym ikonostasem oraz skansen drewnianego budownictwa ruskiej ludności Podlasia. Uwagę zwraca również miejscowość Hajnówka, z wybudowanym niedawno, niezwykle ciekawym architektonicznie Soborem Świętej Trójcy. Elementem wyróżniającym tę budowlę od innych jest charakterystyczny, falisty dach.
Popularnym i godnym polecenia miejscem wypoczynku jest Zalew Siemianówka. To idealne miejsce do uprawiania sportów wodnych i wędkowania. Wiosną gości tu wiele gatunków ptaków, za którymi podążają w te strony ornitolodzy.
W sercu północnej części Podlasia położony jest Białystok. To historyczne miasto o bogatej przeszłości szczyci się ciekawą urbanistyką i architekturą. Białystok jest miejscem, gdzie od wieków żyli wspólnie ludzie różnych kultur, wyznań i narodowości. Skierujmy nasze kroki w stronę Pałacu Branickich. Ta barokowa rezydencja była przed wiekami ośrodkiem kultury, gościli tu znani władcy, odbywały się przedstawienia teatralne i występy baletu. Dziś rezydencja jest siedzibą Akademii Muzycznej, a szczególną uwagę we wnętrzu zwraca sala balowa. Wokół budowli rozlega się uroczy park, który jest idealnym miejscem na spacery. Aby zobaczyć panoramę miasta trzeba sobie zadać trud i wejść na wieżę modernistycznego kościoła św. Rocha, którego sylwetka przyciąga wzrok każdego już z daleka. Białystok jest niezwykle atrakcyjnie położony: pomiędzy dużym kompleksem leśnym Puszczy Knyszyńskiej na północnym-wschodzie, a malowniczym Narwiańskim Parkiem Narodowym na południowym-zachodzie.
Pośrodku Puszczy Knyszyńskiej położna jest Kopna Góra. Przebywając na Podlasiu odwiedźmy tu arboretum, czyli ogród dendrologiczny. Poświęcony jest pamięci miejscowych powstańców z 1863 roku. Szczególnie uroczym miasteczkiem o leczniczym mikroklimacie i bogatych złożach borowin jest Supraśl. Perełką architektury miasta jest prawosławny klasztor męski Zwiastowania NMP. Warto zatrzymać się również w Czarnej Wsi Kościelnej pielęgnującej tradycje garncarskie, kowalskie, tkackie i rzeźbiarskie. Można na własne oczy zobaczyć wyrób tradycyjnych rękodzieł a także nabyć je jako pamiątkę.
Już niemal przy granicy z Białorusią znajdują się Kruszyniany i Bohoniki. W XVII wieku Jan III Sobieski zezwolił na osadnictwo w tym miejscu tatarom, którzy walczyli po stronie Polski w wojnach z Turkami. Do dzisiaj mieszka tu niewielka mniejszość tatarska. W obu miejscowościach znajdują się wciąż czynne meczety oraz mizary, czyli muzułmańskie cmentarze. Do środka meczetu można wejść po uprzednim zdjęciu butów, a wnętrze podzielone jest tradycyjnie na część dla mężczyzn i część dla kobiet. Przebywając w jednym z miejscowych gospodarstw agroturystycznych koniecznie skosztować trzeba chociaż jednej ze smacznych potraw spotykanych dzisiaj tylko w domach tatarskich. Ciekawy zabytek architektury sakralnej znajduje się również w pobliskiej Sokółce - w centrum odnajdziemy malowniczą cerkiew prawosławną.
Podlasie jest niesamowicie różnorodnym kulturowo regionem. Przez wieki, w bliskim sąsiedztwie mieszkali, i nadal mieszkają ludzie różnych narodowości: Polacy, Żydzi, Białorusini, Ukraińcy, Tatarzy, Litwini, Niemcy i Rosjanie. Dzięki temu region ma dziś do zaoferowania turystom liczne pamiątki historii i pomniki kultury. Znużeni zwiedzaniem będą mogli jednak znaleźć chwilę spokoju i trochę samotności pośród jeszcze niezniszczonej przez człowieka przyrody.
Na północny - wschód od Białegostoku, niemal przy samej granicy z Białorusią znajduje się kilka wyjątkowych miejscowości. Od XVII wieku mieszkają w nich polscy Tatarzy, którzy pozostają wierni tradycji i muzułmańskiej religii. Efektem tego jest oczywiście powstawanie obiektów sakralnych, a do najciekawszych z nich zaliczamy meczet w Kruszynianach.
Na pierwszy rzut oka wydaje się, iż pochodzący z XVIII wieku meczet w Kruszynianach ma niewiele wspólnego z architekturą islamu. Meczet zbudowano z drewna, na bazie prostokątu. Skromny budynek urozmaicono jedynie dwuwieżową fasadą, boniowaną na narożach i poprzedzoną gankiem. Jedynym motywem, który pozwala się domyślać iż w budynku mogą modlić się muzułmanie, są półksiężyce wieńczące wieżyczki. Do świątyni prowadzą dwa wejścia – frontowe dla mężczyzn i boczne dla kobiet. Wnętrze meczetu jest ozdobione bardzo oszczędnie, ponieważ wyznawcy wychodzą z założenia, iż przesadne dekoracje rozpraszają ich podczas rozmowy z Allahem. Są tu jedynie dywany oraz muhirami – cytaty z koranu zawieszone na ścianach.
Oprócz meczetu, islamskim akcentem w Kruszynianach jest również mizar, czyli miejsce pochówku muzułmanów. Większość nagrobków stanowią skromne, kamienne stele z napisami w języku polskim i rosyjskim. Starsze nagrobki w postaci nieobrobionych głazów, wyryte są pismem arabskim.
Czy wiesz, że będąc w Kruszynianach możesz nie tylko obejrzeć spuściznę religijno - kulturalną Tatarów, ale również wziąć udział w tatarskiej rzeczywistości? Wystarczy zarezerwować pokój gospodarstwie agroturystycznym Tatarska Jurta, które prowadzi Pani Dżenneta Bogdanowicz herbu Niezgoda. Oprócz niezwykłej atmosfery, można zaznać tutaj rozkoszy podniebienia, kosztując dań prawdziwej tatarskiej kuchni. Od 2006 roku odbywa się tutaj Festyn Kultury i Tradycji Tatarów Polskich, gdzie można nauczyć się tatarskich tańców, przyrządzać tradycyjne tatarskie potrawy i strzelać z mongolskiego łuku.
Kruszyniany są dobrym punktem wypadowym na Szlak Tatarski, który dzieli się na Duży i Mały. Szlak Duży ma długość 5 km i biegnie z Kruszynian, przez Nietupę, Świdziałówkę, Nową Talkowszczyznę, Wierzchlesie, Kamionkę Starą i Bohoniki do Sokółki. Szlak Mały ma długość 19 km i wiedzie z Kruszynian przez Józefowo, Królowe Stojło do Waliły Stacji. Przemierzając Szlak Tatarski, możemy odwiedzić wsie nadane tatarom przez Jana III Sobieskiego, a w nich wiele tatarskich zabytków, m. in. meczet w Bohonikach. Podczas wędrówki z pewnością nie umknie naszej uwadze piękno Puszczy Knyszyńskiej.
Zbiory nowogrodzkiego Skansenu Kurpiowskiego można było podziwiać po raz pierwszy 19 czerwca 1927 roku. Data inauguracji ekspozycji wskazuje na jej długą historię i w istocie – należy ona do dwóch najstarszych polskich muzeów prezentujących budownictwo ludowe.
Bogatym i unikalnymi zbiorami Muzeum miłośnicy kurpiowszczyzny mogli się cieszyć tylko do czasu II Wojny Światowej, kiedy to nie tylko ekspozycja, ale i cały Nowogród zostały niemal doszczętnie zniszczone. Dziś pamiątką po dawnym Muzeum są dwa pnie wiekowych drzew bartnych oraz brama wykonana z sosnowych kłód będąca niegdyś wejściem do Muzeum. Do odbudowy przystąpiono w 1956 roku. Impulsem było przeniesienie do Nowogrodu rekonstrukcji zagrody kurpiowskiej, która stała dotąd na Wystawie Rolniczej w Łomży. Kolejne eksponaty, które tutaj sprowadzono to między innymi wiatrak ze wsi Plewki, spichlerz z Dylowa Starego oraz chałupy z Iawrych i Myszyńca Starego. Dodatkowo zrekonstruowano chałupę z Kadzidła, bramę z Zalasa, kapliczkę "Na cztery strony świata" oraz pomnik bohatera kurpiowskiego Stacha Konwy. Niebawem na terenie Skansenu pojawiła się jeszcze jedna atrakcja: dział bartniczo – pszczelarski. Ważnym etapem rozwoju Skansenu było podarowanie mu przez Miejską Radę Narodową w Nowogrodzie wzgórza Ziemowita, gdyż umożliwiło to jego rozbudowę.
Czy wiesz, że w przeszłości zawód bartnika był objęty specjalnym prawem i nie podlegał zwierzchnictwu księcia? Według zasad egzekwowanych przez sąd bartny, każdy bartnik mógł posiadać bór bartny (liczący 60 pni bartnych), łąkę bartną oraz miejsce na rzece do zastawiania jazów. Do dziś zachował się „Porządek prawa bartnego dla starostwa łomżyńskiego" z 1616 roku autorstwa Stanisława Skrodzkiego, który regulował pracę sądów bartnych, a także normował zwyczajowe prawo bartne oraz wykonywanie wyroków.
Obecnie nowogrodzki Skansen Kurpiowski zajmuje powierzchnię około 3,5 ha i obejmuje 23 budynki mieszkalne i gospodarcze (młyny, wiatraki, kuźnie, olejarnie, spichlerze) ze stosownym wyposażeniem oraz kilkadziesiąt obiektów określanych jako mała architektura, np. gołębniki, barcie, kapliczki, czy też studnie. Wszystkie znajdujące się tutaj budynki charakteryzują się konstrukcją zrębową typową dla Kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Ludowa tradycja kurpiowska zachwyca nie tylko architekturą drewnianą, ale również barwnymi strojami, rzeźbą i zdobnictwem. Szczególną uwagę zwracają oprawy okienne w kurpiowskich chatach, których bogata ornamentyka jest efektem pracy cieśli – artystów. Spacerując po Skansenie, możemy w wyobraźni przenieść się w czasy, w których żyła ludność Kurpiowska i zobaczyć, jak żyła i pracowała.
Malowniczy Skansen położony na wzgórzach porośniętych lasem i nad samym brzegiem rzeki Narew jest idealną scenerią dla odbywających się tutaj regularnie imprez folklorystycznych. Ich uczestnicy mogą bliżej zapoznać się z historią, zwyczajami oraz kulturą kurpiowską. Na terenie Skansenu specjalnie dla odwiedzających go turystów przygotowano bar – gospodę, która oprócz tradycyjnego wystroju urzeka wyśmienitą, regionalną kuchnią. Można skosztować tutaj żurku kurpiowskiego, rejbaku, pempuchy, kiszki kartoflanej oraz słynnego piwa kozicowego.
Niewątpliwym atutem polskiej przyrody jest fakt, iż wciąż istnieje tutaj wiele miejsc niemal nietkniętych działalnością człowieka. Do takich wyjątkowych w skali europejskiej rejonów należy nieuregulowany odcinek górnej Narwi. Rzeka płynąca pomiędzy miejscowościami Suraż i Rzędziany przez około 24 kilometry wije się i tworzy niezliczoną ilość odnóg i starorzeczy. Warto wspomnieć, iż dolina Narwi jest jedną z ostatnich naturalnych i regularnie zalewanych na naszym kontynencie.
Czy wiesz, że pomimo tego, iż dolina Narwi została objęta ochroną, tutejsi mieszkańcy korzystają z okolicznych terenów jako ich właściciele? Prowadzą oni tutaj tradycyjną gospodarkę: koszą i wypasają bagienne łąki oraz łowią ryby. Działania te nie tylko nie szkodzą przyrodzie, ale wręcz są konieczne, aby zachować te tereny w niezmienionej postaci.
Panujące w Narwiańskim P. N. warunki naturalne sprawiły, iż dominują tu zbiorowiska roślin wodnych i bagiennych. Wyniki badań pokazują, iż na terenie Parku rośnie około 50% wszystkich zespołów roślinności szuwarowej i wodnej z całej Polski. Jest to jednocześnie znakomity teren lęgowy dla imponującej ilości gatunków ptaków wodno – błotnych. Wśród połaci trzcin i turzyc występują głównie ptaki prowadzące nocny tryb życia. Do najciekawszych należą bąk, zielonka, kropiatka i derkacz, które w porze wieczornej zaczynają wydawać odgłosy idealnie wpisujące się w atmosferę rozlewisk. Tereny podmokłe są miejscem lęgowym dla błotniaka stawowego – ptaka, który widnieje na emblemacie Narwiańskiego P. N. Wśród żyjących tutaj ssaków można wyróżnić łosia i wydrę oraz liczną populację bobra.
Jedną z największych atrakcji Narwiańskiego P. N. są przewozy płaskodennymi łodziami zwanymi „pychówkami”. Podróż odbywa się wzdłuż „obwodnicy narwiańskiej” liczącej około 90 km. Dla piechurów oraz rowerzystów przygotowano kładkę edukacyjną o długości około 1 km, łączącą wsie Waniewo i Śliwno. Część trasy stanowią platformy pontonowe.
Będąc w Narwiańskim P. N. warto odwiedzić Kurów, gdzie znajduje uroczy eklektyczny dworek z XIX wieku otoczony wiejskim parkiem. Budynek ten został zaadaptowany na potrzeby siedziby parku oraz na niewielkie muzeum prezentujące przyrodę doliny Narwi. Niezapomniana będzie również wędrówka po okolicznych wsiach gdzie do dziś zachowało się tradycyjne budownictwo, dachy kryte strzechą, drewniane zagrody, wiatraki oraz przydrożne krzyże i kapliczki. Ciekawostką jest prywatne muzeum archeologiczne Pana Władysława Litwińczuka w Surażu.
